De gemeente is in 2011 ontstaan uit de samenvoeging van de gemeenten Loenen, Breukelen en Maarssen. De gemeente omvat de volgende kernen: Nigtevecht, Vreeland, Loenersloot, Loenen aan de Vecht, Nieuwersluis, Nieuwer Ter Aa, Breukelen, Kockengen, Maarssen, Tienhoven, (Oud) Maarsseveen, Bethune- en Molenpolder en Oud-Zuilen.
Het gebied langs de Vecht kenmerkt zich door een rijke cultuurhistorie. In de loop van de geschiedenis ontstond hier een snoer van kastelen, boerderijen, buitenplaatsen, linies en forten en een reeks bijzondere dorpen. Het cultuurlandschap is rijk en extreem gelaagd: het onderging steeds weer transformaties: het bewoonbaar maken van de oeverwallen, ontginning, landbouw, ontvening, het ontstaan van plassen en het aanleggen van een reeks min of meer parallel lopende verkeersaders.
In de gemeente liggen vele oude en jongere verdedigingswerken: diverse kastelen en de Nieuwe Hollandse Waterlinie met zijn forten en groepsschuilplaatsen. In de 17e en 18e eeuw etaleerden Amsterdamse kooplieden langs de Vecht hun rijkdom en zochten er vertier, langs de oevers ontstond een prachtig lint van buitenplaatsen zoals Rupelmonde, Gunterstein, Sterreschans en Goudestein. Het gebied is een staalkaart van gebouwtypes en stijlen. Langs het water staan de vele typisch Vechtse theekoepels.
